De bisschop als kwakzalver?

30-09-2017

Deze week verscheen in het Nederlands Dagblad en het Brabants Dagblad bijgaand artikel van bisschop de Korte.

Recent kreeg ik een mail van de Nederlandse Vereniging tegen Kwakzalverij. Ik ben genomineerd voor de jaarlijkse prijs van de vereniging. Mijn eerste reactie was verbazing.

Ik vroeg mij af wat ik had gedaan om op de lijst van genomineerden te komen. Maar al snel werd mij duidelijk waarom die eer mij te beurt was gevallen. In ieder bisdom, dus ook in het bisdom ’s-Hertogenbosch, werken een of meerdere exorcisten. Meestal functioneren deze priesters in de luwte maar de exorcist van mijn bisdom heeft enkele maanden geleden de aandacht getrokken door een interview in het Brabants Dagblad. Het biddend bestrijden van boze geesten en het bevrijden van bezeten mensen is voor de Vereniging tegen Kwakzalverij duidelijk een brug te ver. De vereniging beschouwt exorcisme blijkbaar als een alternatieve en nutteloze geneeswijze.

● Botsing van levensvisies

Ik zie de nominatie en het eventueel winnen van de prijs, die op zaterdag 7 oktober wordt uitgereikt, allereerst als een ludiek gebeuren dat met een glimlach tegemoet moet worden getreden. Maar tegelijkertijd heeft het geheel natuurlijk ook een serieuze ondertoon. De bestrijders van de kwakzalverij hanteren namelijk een rationalistisch wereldbeeld. Binnen een materialistische levensvisie is er helemaal geen ruimte voor geesten, niet voor boze geesten noch voor de Heilige Geest. Als je dat beseft is de nominatie minder onschuldig als deze op het eerste gezicht lijkt. Het gaat om een serieuze botsing tussen een klassiek christelijke benadering van de werkelijkheid en de dominante seculiere werkelijkheidsbeleving waarbinnen alleen de ratio en de materie er toe doen.

● Teamwork

Overigens vraagt het thema bezetenheid anno 2017 natuurlijk de nodige nuance. Een katholieke exorcist is geen solist. Niet weinig gelovigen die naar bevrijding van bezetenheid zoeken, worden door een exorcist doorverwezen naar een arts, psycholoog of psychiater. Regelmatig is teamwork noodzakelijk. In mijn bisdom komt het goed uit dat de exorcist in kwestie ook als arts geschoold is.

● Wereld vol duisternis

Van oorsprong ben ik historicus. Ik werd al vroeg geraakt door het thema van het kwaad in de geschiedenis. Mensen hebben elkaar de eeuwen door de meest verschrikkelijke dingen aangedaan. Recent zag ik een gruwelijke documentaire over de systematische uitroeiing van honderden dorpen door de SS in de voormalige Sovjet Unie. Als je je verdiept in de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog komen tal van vragen naar boven. Was het optreden van de nazi’s alleen maar een misbruik van menselijke vrijheid? Of mag je in de wreedheden van de nationaal-socialisten een boze macht vermoeden die velen op sleeptouw heeft genomen en heeft verblind. Ik begrijp dat ik door zo te redeneren mij als historicus op glad ijs begeef. In ieder geval zijn het eerder vragen van de geschiedfilosoof of theoloog dan van de historicus. Bij deze vragen spelen onontkoombaar levensbeschouwelijke keuzes een rol. Maar dat geldt voor iedereen die de werkelijkheid vol duisternis waarin wij leven wil duiden. Niemand ontkomt aan interpretatie. En een christen zal dezelfde werkelijkheid anders interpreteren dan een agnost of atheïst.

Mgr. dr. Gerard de Korte